อุปกรณ์ตรวจจับควัน (Smoke Detector)

           อีกหนึ่งประเภทอุปกรณ์ของระบบดับเพลิงในอาคารที่มีความสำคัญมากและจะขาดไปไม่ได้เลย นั่นก็คือ อุปกรณ์ตรวจจับควัน (Smoke Detector) ซึ่งทำหน้าที่ตรวจสอบอนุภาคของควันโดยอัตโนมัติ เพื่อให้ทุกคนทราบถึงความผิดปกติอย่างทันท่วงทีและแก้ไขปัญหาได้อย่างรวดเร็วที่สุด

โดยทั่วไปแล้วการเกิดเพลิงไหม้จะเกิดควันไฟก่อนจึงทำให้ อุปกรณ์ตรวจจับควัน สามารถตรวจการเกิดเพลิงไหม้ได้ในการเกิดเพลิงไหม้ระยะแรก แต่ก็มีข้อยกเว้นในการเกิดเพลิงไหม้บางกรณีจะเกิดควันไฟน้อย ดังนั้นจึงไม่ควรนำอุปกรณ์ตรวจจับควันไปใช้งาน เช่น การเกิดเพลิงไหม้จากสารเคมีบางชนิด หรือน้ำมัน

หลักการทำงาน โดยทั่วไป อุปกรณ์ตรวจจับควัน จะทำงานโดยอาศัย หลักการคือเมื่อมีอนุภาคควัน ลอยเข้าไปในอุปกรณ์ตรวจจับควัน อนุภาพควันจะเข้าไปกีดขวางวงจรไฟฟ้า หรือกีดขวางระบบแสงในวงจร หรือใช้อนุภาคควันในการหักเหแสงไปที่ตัวรับแสง

ชนิดของอุปกรณ์ตรวจจับควัน แบ่งได้ 2 ประเภทใหญ่ คือ ชนิด ไอโอไนเซชัน (Ionization) และชนิดโฟโตอิเล็กทริก (Photoelectric )

·         อุปกรณ์ตรวจจับควัน ชนิด ไอโอไนเซชัน (Smoke Detector Ionization Type) ภายในลักษณะเป็นกล่อง (Chamber) มีแผ่นโลหะที่มีขั้วไฟฟ้าต่างกัน โดยมีสารกัมมันตภาพรังสี(Radioactive) ซึ่งจำทำหน้าที่กระตุ้นอากาศภายในให้เกิดการแตกตัวเป็นไอออน โดยไอออนในกล่องจะทำหน้าที่เป็นตัวนำไฟฟ้าให้กระแสไฟฟ้าไหลผ่านทั้งสองขั้ว เมื่อเกิดควันเข้าไปในกล่อง จะทำให้ค่าความนำไฟฟ้าของอากาศลดและกระแสไฟฟ้าจะลดลงตามปริมาณควันที่เพิ่มขึ้นจนถึงค่าที่กำหนดไว้ ระบบจึงจะทำงาน
มีจุดเด่นคือ สามารถตรวจจับควันที่มีอนุภาคขนาดเล็กกว่า 1 ไมครอนที่เกิดจากการเผาไหม้จนได้หมดอย่ารวดเร็ว

                ข้อเสีย

·         อุปกรณ์ตรวจจับควัน ชนิดโฟโตอิเล็กทริก (Smoke Detector Photoelectric Type) มีหลักการทำงานสองแบบคือ แบบใช้ควันกีดขวางแสงและ แบบหักเหแสง

-แบบควันกีดขวางแสง (Light Obscuration) ทำงานโดยใช้แห่งกำเนิดแสง (Emitted Light) ยิงเข้าที่ตัวรับแสง (DetectorLight) เมื่อไม่มีควันไฟปริมาณแสงจะคงที่ๆค่าหนึ่งเสมอ เมื่อมีอนุภาคควันเข้ามาดังรูปขวามือ อนุภาคควันจะเข้าไปกีดขวางลำแสง แสงที่ส่องเข้าตัวรับจะต่ำลงเรื่อยจนถึงค่าที่กำหนดไว้ระบบจะทำงาน

-แบบหักเหแสง (Light Scattering)ทำงานโดยมีแหล่งกำเนิดแสงแต่จะไม่ยิงไปที่ตัวรับแสงโดยตรงจะอาศัยหลักการที่ว่าเมื่อมีอนุภาคควันเข้ามาในอุปกรณ์ อนุภาคควันจะหักเหแสงบางส่วนไปที่ตัวรับแสงเมื่อมีควันมากขึ้นแสงก็จะหักเหเข้าตัวรับแสงมากขึ้นจนถึงจุดๆหนึ่งที่ระบบจะทำงาน

มีจุดเด่นคือ เหมาะกับการตรวจจับควันที่มีขนาดใหญ่ตั้งแต่ 1 ไมครอนขึ้นไป คือควันที่เกิดจากการสันดาปไม่สมบูรณ์ เช่นเกิดเพลิงไหม้ในที่อับอากาศ

สิ่งสำคัญอีกอย่างหนึ่งก็เกี่ยวกับ อุปกรณ์ตรวจจับควัน ก็จะเป็นเรื่องของการติดตั้ง อุปกรณ์ตรวจจับควัน ซึ่งต้องอาศัยความชำนาญเพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานและข้อกำหนดทางกฏหมายซึ่งทาง http://www.siamfire.com ก็มีบริการที่เชื่อถือได้

เบื้องต้น หลักการติดตั้งอุปกรณ์ตรวจจับควันนั้นต้องติดตั้งในตำแหน่งที่สามารถตรวจจับควันได้สะดวกและไม่ถูกกีดขวาง อุปกรณ์ตรวจจับควันจะมีปฏิกิริยาตอบสนองหรือทำงานเมื่อควันลอยมากระทบและเข้าไปยังส่วนตรวจจับควันของ อุปกรณ์ตรวจจับควัน ฉะนั้นการกำหนดจุดหรือตำแหน่งมีความสำคัญมาก ในการออกแบบติดตั้ง อุปกรณ์ตรวจจับควัน ต้องวิเคราะห์ถึงตำแหน่งที่มีโอกาสเกิดเพลิงไหม้ วิเคราะห์ถึงการเคลื่อนตัวของควัน วิเคราะห์ถึงการเบี่ยงเบนของควันจากทิศทางลมการ ระบายอากาศ สภาพผิวเพดาน รูปร่างเพดาน

             ความสูงของการติดตั้งอุปกรณ์ตรวจจับควัน ระยะห่างและความสูงที่กล่าวต่อไป เป็นเพียงระยะมากสุดที่สามารถติดตั้งได้ในสภาพปกติเท่านั้นในบางกรณีที่ต้องการความแม่นยำอาจต้องทำการทดสอบในสถานที่จริงร่วมด้วยก่อนเริ่มเราจะต้องมารู้จักควันไฟกันก่อน คือ อากาศร้อน จานควันลอยสูงขึ้นในแนวดิ่ง และจะหยุดลอยตัวเมื่ออุณหภูมิของควันเย็นตัวลงเท่ากับอุณหภูมิของอากาศรอบข้าง ฉะนั้นในบริเวณที่มีเพดานสูงอาดต้องติดตั้ง อุปกรณ์ตรวจจับควัน ในระดับต่ำเพื่อให้ควันลอยไปถึงอุปกรณ์ได้ หรือติดตั้งให้ต่ำกว่าหลังคาที่มีอุณหภูมิสูง